همبستگی برای دمکراسی و حقوق بشر درايران

دکتر حسين باقر زاده


 

سه شنبه ۵ خرداد ۸۸۳۱ - 26 مه 2009
hbzadeh@btinternet.com


در آستانه رأی گیری ۲۲ خرداد، بیش از ۵۰ نفر از شخصیت های سیاسی و حقوق بشری، و فعالان كارگری، دانشجویی و زنان در ایران به تشكیل نهادی تحت عنوان "همبستگی برای دمکراسی و حقوق بشر درايران" دست زده اند و اولین بیانیه خود را منتشر كرده اند. در این بیانیه، از ۱۲ ماده به عنوان اصول "مورد نظر" این نهاد یاد شده است. در باره شكل وساختار نهاد، اما، ابهاماتی وجود دارد. در یك جا از این هم بستگی به عنوان "جنبش" یاد شده است[۱]؛ و در اطلاعیه دیگری كه منتشر شده از آن به عنوان "كمیته" نام برده شده و تعدادی از "مؤسسان" آن تحت عنوان "اعضای شورای موقت اجرایی كمیته" مشخص گردیده اند[۲]. در اطلاعیه اولی، از "پیوستن" افراد دیگری به "این جنبش" یاد شده است، و در دومی از "همه ایرانیان و آزادیخواهان جهان" خواسته شده كه "كمیته را در راستای اهداف خود یاری كنند". این دو بیانیه، همچنین در باره اصلیترین موضوع روز، یعنی رأیگیری ۲۲ خرداد و موضعی كه این نهاد در یاره آن دارد ساكتاند - گرچه غالب شخصیتهای شناخته شده آن قبلا به صورتهای دیگری مخالفت خود را با شركت در این رأیگیری اعلام كرده اند.

تلاش برای تشكیل نهادهای ائتلافی یا همبستگی حول ارزش های دموكراتیك و حقوق بشری چندین سال است كه به صورت های گوناگون در بین ایرانیان رواج داشته است. این تلاش ها، اما، عمدتا در خارج كشور متمركز بوده و كمتر توانسته بود در داخل كشور بازتاب پیدا كند. البته نمونه های معدودی از تلاش های داخل كشوری تحت عنوان "جبهه دموكراسی و حقوق بشر" با محوریت بخشی از اصلاح طلبان به چشم می خورد كه، به دلیل تعارض ماهوی مقولات دموكراسی و حقوق بشر با تعهد این اصلاح طلبان بر التزام به یا حمایت از جمهوری اسلامی، نمی توانست صادقانه باشد و به این دلیل نیز به جایی نرسید. به جز این، برخی از شخصیت های دخیل در این نهاد جدید نیز بارها به تلاش برای تشكیل چنین نهادی در داخل كشور برآمدند و جلساتی برگزار كردند، ولی نتیجه كار آنان از معدود افراد دخیل در این تلاش ها فراتر نرفت. اكنون برای اولین بار است كه چنین نهادی با این كمیت و كیفیت وسیع در داخل كشور تشكیل می شود، و این امر به سهم خود تحولی مهم در فرهنگ و حركت سیاسی جامعه ما بشمار می رود.

در مورد دلایل عدم موفقیت تلاش های خارج كشوری برای ایجاد یك نهاد فراگیر حول ارزش های دموكراتیك و حقوق بشری سخن بسیار رفته است. ولی بدون ترید دلیل اصلی آن را باید در ناكامی این فعالیت ها در جذب نیروهای درون كشوری جست. میدان سیاست در درون كشور است، و هیچ فعالیت سیاسی بدون اتكا به نیروهای فعال درون كشوری نمی تواند شانسی برای موفقیت داشته باشد. دلایل این ناكامی را نیز باید عمدتا دو عامل (مرتبط به هم) دانست: یكی حساسیت شدید نیروهای امنیتی رژیم در مورد همكاری نیروهای ایرانی داخل و خارج كشور در فعالیت ;هایی كه خصیصه ساختارشكنانه داشته باشد، و دیگری اتخاذ سیاست ها و شعارهای تند از سوی نیروهای خارج كشوری (مانند "براندازی") كه ممكن است هزینه های سنگینی برای نیروهای داخل كشور به دنبال بیاورد. عدم توجه به مشكل اخیر، یكی از مهمترین و محوری ترین عوامل شكست این تلاش ها در خارج كشور و از جمله جریان موسوم به "همبستگی ملی ایران - هما" بوده است.

از این رو، میتوان امیدوار بود كه حركت اخیر كه در داخل كشور شكل گرفته است، با بری بودن از این نقطه ضعف، قوام و ثبات بیشتری داشته باشد و بتواند در جذب سایر نیروهای فعال در عالم سیاست و مدنیت و حقوق بشر موفق گردد. البته بهتر این میبود - و هست - كه دست اندركاران با دقت بیشتری شالوده این بنا را بریزند و از ابتدا مشخص میكردند كه چه ساختاری را بنا میدهند و از مخاطبان خود چه انتظاری دارند. دو اطلاعیه یاد شده پیامهای مغشوشی را به خواننده خود انتقال میدهند و او را در كیفیت حمایت از یا پیوستن به این حركت/نهاد دچار سردرگمی می كنند. طرز كار نشانه هایی از تعجیل را در خود دارد: علاوه بر دوگانگی این اطلاعیه ها، می توان از متنی كه جاهایی از آن نامنسجم است، و یا اصولی كه چندان جامع و مانع نیستند (در مقایسه با اسناد و منشورهای مشابهی كه در چند سال اخیر منتشر شده، مانند منشور 81) نام برد. ولی صرف نظر از این نارسایی ها، و با توجه به مشكلات عملی همآهنگ كردن جمعی نسبتا بزرگ از طیف های مختلف جامعه مدنی و سیاسی كشور حول یك برنامه مشترك، باید این تلاش را ارج نهاد و به موفقیت دست اندركاران آن تبریك گفت.

البته می توان حدس زد كه تعجیل در تدوین و انتشار این سندها تا حدی معلول فضای انتخاباتی موجود بوده است و دست اندركاران سعی داشته اند تا از این فضا برای جذب و جلب نیروهای فعال در صحنه سیاست و حقوق بشر و مخالف حاكمیت بهره بگیرند و این نهاد را به عنوان بدیلی در برابر گفتمان انتخابات به جامعه ایران عرضه كنند. به بیان دیگر، بنیان گذاران بر آن بوده اند كه در برابر گفتمان تحریم یا مشاركت در رأی گیری این بدیل را پیش بكشند و مسئله رأی گیری را از موضوعیت بیندازند. آنان خواسته اند به جامعه ایران بگویند كه موضوع اصلی و محوری جامعه ما امروز مسئله دموكراسی و حقوق بشر است، و به این ترتیب دستور كار را از مسئله انتخابات و رأی گیری به این امر تغییر دهند. اگر معتقد باشیم كه نتیجه رأی گیری 22 خرداد، هر چه كه باشد، مسئله دموكراسی و حقوق بشر را حل نخواهد كرد، دیگر بحث شركت یا عدم شركت در رأیگیری موضوعیتی پیدا نمی كند. از این رو، شاید بتوان نتیجه گرفت كه دستاندركاران دلیلی برای اشاره به مسئله رأی گیری 22 خراداد پیدا نكرده اند و لذا از اشاره به آن خود داشته اند. علاوه بر این، نهاد یادشده یك جریان استراتژیك است، و ضرورتی ندارد كه در یك مقوله استراتژیك به مسئله ای كه موضوع روز و گذرا است پرداخته بشود.

در عین حال، می توان استدلال كرد كه اعلام موجودیت این نهاد در گرماگرم تبلیغات انتخاباتی به جای این كه دستور كار را تغییر دهد باعث آن خواهد شد كه خود این امر تحت الشعاع مسئله رأی گیری 22 خرداد قرار گیرد و نتواند توجه كافی را به خود جلب كند. از این رو شاید بهتر می بود كه دست اندركاران مقدمات كار را فراهم می آوردند ولی اعلام آن را به بعد از رأی گیری موكول می كردند. در آن هنگام، نتیجه رأی گیری مشخص شده بود و به خصوص ارزیابی واقع گرایانه ای از میزان شركت مردم در رأی گیری و اثر آن در برآیند رأ ی به دست آمده بود. در آن هنگام میشد در فضایی كه تب گرم فعالیتهای انتخاباتی خوابیده است و با تحلیلی از رأیگیری و نتیجه آن به مردم توضیح داد كه چرا فرایند "انتخابات" در جمهوری اسلامی نمیتواند آرمانهای مردم ایران در زمینه دموكراسی و حقوق بشر را تحقق بخشد. با این ارزیابی و تحلیل، ارائه بدیل "هبمسبتگی برای دمکراسی و حقوق بشر درايران" میتوانست در فضایی كه از تب و تاب انتخابات بیرون آمده است توجه بیشتری را به خود جلب كند.

در هر صورت این اقدام را باید ارج نهاد و از آن به یك عنوان آغاز یك تحول در جامعه سیاسی ایران یاد كرد. تركیب جمع مؤسس این نوید را میدهد كه نهاد یادشده بتواند در بین نیروهای مختلف جامعه مدنی و سیاسی ایران راه باز كند و حمایت آنان را جلب نماید. از سوی دیگر، برای كسانی كه (به خصوص در خارج كشور) سالها برای ایجاد یك حركت ملی حول ارزشهای دموكراتیك و حقوق بشری تلاش كرده اند، تشكیل این نهاد باید فرصت بسیار مغتنمی باشد تا فعالیتهای خود را همآهنگ با آن سازمان دهند و به تقویت آن كمك برسانند. این امر به خصوص برای نیروهای خارج كشوری كه در پیوند زدن به نیروهای درون كشور در گذشته دچار مشكل بودهاند اهمیت خاص دارد. اینان باید كه از خودمحوری در مبارزات سیاسی جامعه ایران دست بكشند و محوریت مبارزات داخل كشور را بپذیرند. تنها در این صورت است كه میتوان مبارزات را متناسب با ظرفیت سیاسی و فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران سازمان داد و از خطرات افراطیگری و ماجراجویی سیاسی اجتناب كرد. تلاش فعالان داخل كشور در این زمینه را ارج نهیم و به سهم خود برای حمایت از آنان و كمك به پیشبرد مبارزات دموكراتیك و حقوق بشری در داخل كشور تلاش كنیم.

-------------

[1] http://news.gooya.com/politics/archives/2009/05/088092.php
[2] http://www.roozonline.com/persian/news/newsitem/article/2009/may/25//-0c92ec57d5.html

 



 

Copyright © by همبستگی شهروندان. Alle Rechte vorbehalten.
Diesen Artikel ausdrucken

[ Zurück ]